U žanru romantizam krije šokantan i srceparajući krik slobode. Nakon povijesnog pada cara Napoleona, umjetnički pokret romantizma postao je a put za bijeg za mlade generacije, koji je težio da otelotvori revolucionarne principe. Ovaj pokret je odgovor na ograničenja klasicizma i traganje za novim oblicima izražavanja gdje su emocionalnost i osjećaji stavljeni u prvi plan.
Romantizam kao prva umjetnička avangarda
Romantizam se može smatrati prva avangarda u istoriji umjetnosti, označavajući prije i poslije u odnosu na klasicizam koji mu je prethodio. Ovaj umjetnički pravac proklamirao je da umjetnost ne treba biti usmjerena samo na formalnu i uravnoteženu ljepotu, već i na slobodno izražavanje najdubljih osjećaja ljudskog bića. U tom smislu, akademizam i unaprijed uspostavljena pravila koja su stoljećima dominirala umjetničkom scenom bili su prezreni.
Romantizam je raskinuo sa akademskim ograničenjima dajući na značaju maštu, natprirodno i iracionalno. Umetnici ovog doba nisu se plašili da pokažu tjeskobu, bol, melanholiju i uzvišenost prirode kao nepobjedive i nesalomive sile. Ovaj umjetnički pristup bio je toliko inovativan da je ubrzo prevazišao granice umjetnosti i proširio se na književnost, muziku i druge oblike kulturnog izražavanja.
Karakteristike romantizma u umjetnosti
Sa dolaskom romantizma, umjetnošću je prestala upravljati nemogućnost klasicizma to je preovladavalo do tada. Predložen je novi način poimanja umjetnosti u kojem su dominirali subjektivnost i egzaltacija osjećaja. Neke od karakteristika koje su definisale ovaj pokret su:
- intenzivno emocionalno izražavanje: Romantičari su nastojali da u svojim radovima odraze najdublja osjećanja, kao što su strah, strast, ludilo i usamljenost.
- Subjektivnost nad objektivnošću: Za razliku od klasicista, romantičari su uzdizali pojedinca i posebno, ističući lično iskustvo i emocionalnu percepciju.
- Okus za uzvišeno: Odmaknuli su se od klasične ljepote, koju karakteriziraju red i racionalnost, i opredijelili se za uzvišeno, predstavljeno grandioznom i nekontroliranom prirodom i ljudskim emocijama.
- kreativne slobode: Oslobodili su se strogih pravila akademske umjetnosti, istražujući nove oblike predstavljanja, s jasnom sklonošću nedovršenom i nesavršenom.
- umetnički nacionalizam: Postojalo je interesovanje za teme vezane za istoriju i nacionalne tradicije, kao i za predstavljanje folklora i narodnih legendi.
Svi ovi elementi se prepliću da bi stvorili duboko subjektivnu umjetnost u kojoj je vanjski svijet samo odraz umjetnikovog unutrašnjeg svijeta.
Uticaj pejzaža u romantizmu
Jedan od žanrova koji je doživio radikalnu transformaciju tokom romantizma bio je pejzaž. Ovo je prestalo biti jednostavna naturalistička reprezentacija da bi postala a metafora za emocionalno stanje umjetnika. Ogromni i veličanstveni pejzaži planina, okeana ili oluja predstavljali su beznačajnost ljudskih bića pred prirodnim silama. U tom kontekstu, romantičari su kroz svoja djela razotkrili osjećaj inferiornosti i tjeskobe pred nedokučivim i nepredvidivim svijetom oko sebe.
Pejzaž je korišten ne samo da izazove osjećaj uzvišenog, već i da odrazi izolaciju, melanholiju, a ponekad i herojstvo u suočavanju s nedaćama. Njemački slikar Caspar David Friedrich, na primjer, jedna je od najreprezentativnijih figura ovog pristupa. U svom radu Šetač iznad mora oblaka, pejzaž postaje emocionalni produžetak čovjeka koji ga kontemplira, simbolizirajući introspektivnu potragu i malenost ljudskog bića pred neizmjernošću.
Potraga za egzotičnim i natprirodnim
Romantizam je karakterizirala i fascinacija nepoznatim, egzotičnim i natprirodnim. Romantičari su tražili ono što je pronađeno preko poznate granice, što je izmaklo razumu i logici. U njegovim slikama i pričama bilo je uobičajeno pronaći noćne scene, groblja, duhove, mitološka bića i egzotične pejzaže.
Ova privlačnost egzotikom je također dovela do obnovljenog interesa za druge kulture osim Zapada, kao što su Istok, autohtone kulture Amerike ili arapskog svijeta. Umjetnici poput Eugènea Delacroixa, svojim orijentalističkim scenama, uspjeli su uloviti ovu fascinaciju u radovima punim boja, emocija i drame.
Fantastične avanture i istraživanja našle su plodno tlo za svoj razvoj u romantizmu. Teme istraživanja mističnog i nestvarnog odražavale su duh epohe obilježene potragom za smislom izvan opipljivog.
Romantičar: neshvaćeni genije
Tokom romantizma figura umjetnika kao neshvaćenog genija, neko ko je živeo u stalnoj napetosti sa svetom oko sebe. Ideal „romantičarskog genija“ zasnivao se na verovanju da je umetnost rođena iz najdubljeg dela bića, iz mesta između mračnih osećanja, snova i preplavljene strasti. Otuda su mnogi romantičari bili poznati koliko po svojim izmučenim životima, tako i po svojim radovima.
Patnja i usamljenost su često viđeni kao neophodni uslovi za umetničko stvaralaštvo u ovom periodu. Likovi poput engleskog pjesnika Lorda Byrona ili kompozitora Ludwiga van Beethovena utjelovili su ove ideje. Beethoven, na primjer, više nije težio stvaranju muzike kako bi ispunio očekivanja javnosti, već da bi izrazio vlastite emocije i unutrašnji nemir, čime je postao pionir umjetnosti kao poziva.
Romantizam u skulpturi i arhitekturi
Iako su slikarstvo i književnost bili najistaknutija sredstva umjetničkog izražavanja romantizma, arhitektura i skulptura su također bili pod utjecajem ove struje. U skulpturi je postojala tendencija stvaranja djela koja su, iako zasnovana na klasičnoj mitologiji, u kompozicije ugradila veći stepen dinamike i dramatike, kao i efikasniju upotrebu chiaroscura za naglašavanje emocija u predstavljenim ljudskim oblicima.
U arhitekturi, ovaj period je sa sobom doneo a revalorizacija prošlosti, posebno srednjovjekovne umjetnosti. Gotički i neogotički stilovi su stekli popularnost, posebno u izgradnji katedrala i javnih zgrada. Smatralo se da srednjovjekovna arhitektura odražava duhovne vrijednosti i uzvišene emocije koje su cijenili romantičari.
Uticaj romantizma na muziku
Muzika je bila još jedna od umetnosti u kojoj je romantizam zaživeo velikim intenzitetom. Kompozitori kao što su Ludwig van Beethoven, Franz Schubert, Robert Schumann i Frédéric Chopin oblikovali su novu viziju muzike, gdje je sloboda izražavanja i prenošenje dubokih emocija bili prioritet u odnosu na prethodne formalne konvencije.
U tom periodu muzika poprima gotovo literarni i narativni karakter, uz integraciju poezije i slobodnijih i emotivnijih melodija. Radi kao Simfonija br. 9 Beethovena su ušli u istoriju ne samo kao velika tehnička dostignuća, već kao vrhunac emocionalnog izraza u muzici. Chopinovi klavirski komadi, sa svoje strane, primjeri su kako se ovaj instrument koristio za izražavanje melanholičnih, romantičnih i strastvenih osjećaja s intenzitetom koji do sada nije viđen.
El lagao, klasična pesnička forma koja kombinuje poeziju i muziku, dostigla je svoj vrhunac tokom ove ere, sa Šubertom kao njegovim najvećim eksponentom. Ove pjesme su prenosile složene emocije kroz jednostavne melodije, čineći muziku dostupnom široj publici.
Ovaj trenutak u umjetničkoj historiji Zapada obilježio je prije i poslije: sva potonja kultura, sve do 21. stoljeća, i dalje je obilježena romantičnim idejama o slobodi i individualnom izrazu.